Wat is Fawn?
Wat betekent Fawn
De FAWN Response (ook wel Follow genoemd) is één van de trauma responses, naast Fight, Flight en Freeze. Het is een onzichtbare, verborgen reactie op (ontwikkelings)trauma uit je jeugd. De fawn of follow response wijst op een zg. weerloze reactie, die je hebt ontwikkeld in een tijd van veel stress/spanning/gevaar. Je vecht, vlucht of bevriest niet, maar je ondergaat het, zogenaamd gewillig.
Pleasen zonder dat je er bewust voor kiest en voortkomend uit onverwerkt trauma = Fawn (Follow)
Pleasen is zo nauw gelinkt aan Fawn, om dat het een gelijkaardige intentie heeft. Maar de wortel van fawn komt van dieper: het ontstaat wanneer je trauma hebt ervaren in het verleden, waarbij je niet anders kon dan ondergaan wat er gebeurde. Bijvoorbeeld als plotseling of geleidelijk aan je leven veranderd, omdat er iemand ziek wordt, overlijd, verslaafd raakt, je een ongeluk meemaakt of ziet gebeuren. Of er is veel ruzie, spanning of je krijgt continu te horen wat je niet goed doet: dit laat diepe onzichtbare sporen na en fawn kan hier een reactie op zijn.
​Een fawner voelt zich vaak diep schuldig
Een fawner voelt zich vaak diep schuldig — alsof alles wat misgaat hun verantwoordelijkheid is. Maar die schuld is niet werkelijk van hen. Ze is ontstaan in een omgeving waarin de ander zich terugtrok uit verbinding, verwarde signalen gaf of zelfs dingen zei of deed die niet klopten, maar waarin het kind de verbinding als heilig beschouwde. En dus niet kon zien dat het niet bij haar lag. Fawnen werd (en is) een manier om de breuk te herstellen, de liefde vast te houden, de spanning te dempen. De wortel ervan ligt niet in schuld, maar in overlevingswijsheid: het was de enige manier om te blijven bestaan binnen een onveilige verbinding.
Ontstaan van (complex) trauma
Trauma is letterlijk vertaald: wond. Trauma laat een wond na. "Trauma is what happens inside you as a result of what happens to you." - Dr. Gabor Maté. Het is niet de gebeurtenis zelf, maar wat er binnenin je gebeurt als een gevolg van die gebeurtenis. En staar je niet blind op het woord gebeurtenis. Want juist complex trauma gaat vaak over iets wat een tijdlang (jarenlang) kan plaatsvinden. Dan zijn het vele ervaringen die stapelen of het gebrek aan liefde, aandacht, steun en troost wat je onbewust en lang met je meedraagt.
Trauma kan ontstaan doordat jij of iemand in je nabije omgeving geraakt wordt door ziekte, een stoornis, een handicap, verslaving of overlijden... Het kan zéér ingrijpend zijn en binnenin je eigen gezin kan dit ook totaal anders ervaren worden, wat voor kinderen ook verwarrend is. Niet alleen het trauma zelf is pijnlijk, het is ook de pijnlijke afwezigheid van mensen om je heen die je niet hebben gezien en opgevangen, zodat je er alleen mee was.
Traumasporen
Dit gebrek of tekort laat diepe sporen na, die in je leven nu als (jong)volwassene nog altijd voelbaar kunnen zijn en invloed hebben op hoe je met mensen en situaties omgaat, omdat je het (bewust of onbewust) linkt aan hoe het vroeger voor je was. Ook het wel of niet hebben van gezonde eigen grenzen, grenzeloosheid of muren kan een gevolg van Fawn zijn. Ik zie bij Fawn mensen vaak dat ze grenzen heel ingewikkeld vinden, omdat dit al veel spanning oproept in het uiten ervan, maar ook om de eventuele reactie die gaat komen.
Omdat Fawn mensen gericht zijn op het behouden van verbinding, is alles (dus ook grenzen) wat dit in gevaar brengt, per definitie onveilig.
Fawn is dus een innerlijke reactie op trauma...
Lang niet iedereen weet van zichzelf dat er in het verleden (ontwikkelings)trauma heeft gespeeld... Laat staan dat de innerlijke reactie op dit trauma zou kunnen vallen onder Fawn. Fawn-gedrag en relationeel trauma horen onlosmakelijk bij elkaar. Fawnen ontstaat niet zomaar — het is een directe reactie op het verliezen van veiligheid binnen relaties. Als verbinding pijn doet, spanning geeft of onvoorspelbaar wordt, leert een kind zich aan te passen om de liefde te behouden. Die reflex blijft later bestaan, ook als de situatie anders is. Daarom is het zo moeilijk: het lichaam herkent nabijheid als iets dubbels — verlangen en gevaar tegelijk. Dat is precies de kern van relationeel trauma.. In de liefde, in de familie, in vriendschappen.
Het invoelen, inbeelden, indenken wat een ander voelt, ziet, denkt is waar een Fawner heel goed in wordt. Zonder dat je dat bewust doet, zet je jezelf 'uit'. Je zou kunnen zeggen dat je bestaat om aan anderen te denken en voor ze te zorgen, om met anderen te verbinden.
​
Aan jezelf denken is daarom zo moeilijk​
Je bent zo gewend en vertrouwd met het zorgen en denken aan anderen, dat het denken aan jezelf al bij voorbaat spanning oproept. Vaak is zelfzorg voor Fawners iets heel beladens, ze kunnen het een irritant of abstract woord vinden. Het wordt al snel gevoeld als iets wat egoïstisch is. Niet nuttig. Niet nodig ook... toch?
Maar juist voor Fawn mensen is zelfzorg essentieel, alleen bijna niet te verkopen aan iemand die er nog helemaal in 'vastzit' en niet beseft dat 'altijd aan' staan niet 'gezond' is. Het normaal voor een Fawner is namelijk aan staan. Uit staan is gevaar. Onveilig. En dus blijven ze aan, blijven ze verbinden.
Fawners zijn harde werkers!
Fawners werken ongelooflijk hard — vaak op manieren die niemand ziet. Hun inspanning zit niet alleen in fysiek doen of zorgen, maar ook in het voortdurend nadenken, afstemmen en analyseren. Ze proberen van binnen chocola te maken van wat verwarrend, pijnlijk of onveilig voelt. Dat mentale en emotionele werk is óók fawnen: onophoudelijk zoeken naar verklaringen, nuances, veiligheid. Niet om controle te hebben, maar om verbonden te kunnen blijven in een wereld die ooit onvoorspelbaar was.
"Door de impact van het ongeluk ontstond er bij mij een Fawn respons:
om te overleven ging ik pleasen en paste ik me aan."
Toen mijn vader een ernstig ongeluk kreeg en in een rolstoel belandde stond mijn wereld op z'n kop. Als jongste kind (14 jaar) met een uitwonende oudere broer en zus, was ik thuis met mijn ouders die wel wat anders aan hun hoofd hadden dan mijn emotionele, mentale welzijn.
Het jaar na het ongeluk moest mijn vader revalideren en zag ik hem maar een paar keer per week. Bovendien vroeg hij mij destijds of ik wilde zorgen voor mijn moeder. Iets wat ik letterlijk nam, waardoor ik een verstoorde relatie ontwikkelde met het 'zorgen voor'. Mijn wereld bestond nog helemaal uit mijn ouders, broer, zus en ik. En ik nam dat heel serieus...
Geef jezelf toestemming om meerdere keren van hetzelfde te genezen.
Alex Elle
Reactie op trauma
Wat gebeurt er als je een trigger hebt...
01
Fight, Flight en Freeze
Naast Fawn kan het goed zijn dat je ook andere reacties van jezelf herkent als er een trigger afgegaan is. Opeens heel boos worden, weg willen rennen of als versteend blijven zitten.
De basis van al deze reacties, ook al zijn ze verschillend in uiting, is: ons zenuwstelsel is geactiveerd. Het denkt als het ware dat het 'terug in de tijd is'. We dienen het zenuwstelsel te leren kennen én weer te leren hoe het kan ontspannen.
​
De reacties op triggers
De traumareacties kunnen elkaar in een paar seconden opvolgen. Heb je een trigger, probeer dan zo lief mogelijk te zijn voor jezelf en/of laat je ondersteunen door iemand die er voor je kan zijn. Een knuffel krijgen, er over praten met iemand of het opschrijven van wat er gebeurde kan al een stapje zijn richting een beetje rust. Bewegen ook, zodat je de energie in je lijf de kans geeft om weer te settelen.
03
Gedrag van Fawn
Het betekent dat je gaat pleasen en probeert zo aardig mogelijk te blijven. Onderdanig. Ondergeschikt. Ten dienste van.
Je bent erop gericht om de sfeer, de stemmingen, de behoeftes van je omgeving steeds in de gaten te houden. Liefst houd je iedereen te vriend: dit houd je zogenaamd veilig. Dit gebeurt bewust, maar voor een groot deel ook onbewust. Spanning in je lichaam, moeite met slapen, heel veel nadenken, het gevoel dat je altijd 'aan' staat zijn signalen van trauma dat nog in je systeem aanwezig is.
Het risico is dat je je eigen behoeftes niet (goed) kent, er niet naar handelt en dat je beïnvloedbaar kan zijn. Afhankelijk van de goedkeuring of bevestiging van anderen. Je grenzen voelen of ze aangeven is heel moeilijk, omdat het meteen al spanning oproept binnenin jezelf én naar de reactie van de ander.
02
Zenuwstelsel
​Dat we een instinctieve reactie ervaren heeft te maken met ons zenuwstelsel. Hoe 'irreëel' het ook lijkt voor iemand die deze reacties niet kent, de dreiging wordt door het zenuwstelsel opgepikt en omgezet in een reactie.
De aandrang om zo te reageren, is dus heel sterk. Het onwillekeurige zenuwstelsel neemt het over, de stress en spanning in ons lijf loopt op en we kunnen op dat moment niet meer bewust kiezen hoe we reageren.
Fawners zien elk klein detail in de mimiek en houding van mensen, voelen het als er een verandering is in de energie of stemming en betrekken dit op zichzelf. Wat heb ik gedaan waardoor....? Hierdoor schieten fawners meer dan gemiddeld naar hun hoofd, omdat ze proberen uit te zoeken in hoeverre ze schuldig zijn, wat ze moeten oplossen en ook hoe!
Fawn richt zich op verbinding: als daar iets 'misgaat', moet de fawner het oppikken en er iets mee doen.
04
Speciaal voor Fawners
Voor mensen die zich herkennen in de Fawn response is coaching een hele goede manier om de eigen identiteit en het leren voelen en aangeven van grenzen te ontwikkelen.
Maar er is wel iets wezenlijks waar je rekening mee mag houden. 'Fawn people' zullen in eerste instantie ook bang zijn dat in coaching of therapie het pleasen toch voorop komt te staan en zij sociaal gewenste antwoorden zullen gaan geven.
Traumasensitieve coach speciaal voor pleasers
Als de coach of therapeut niet echt met hen klikt, niet traumasensitief werkt of geen/weinig weet heeft van de Fawn response, zal dat een risico kunnen zijn. Als je je eigenlijk niet echt veilig voelt, niet begrepen op een dieper level, dan val je al snel terug in de Fawn. Let op deze signalen en neem ze echt serieus. Blijf zoeken tot je iemand gevonden hebt die echt bij jou past en waarbij je voelt dat jij centraal staat.
Kan je trauma... fixen?
Mijn mening over 'trauma fixen of oplossen'
Als traumasensitieve coach voor pleasers en fawners heb ik hier echt een mening over. 'Fixen, 'oplossen', 'overwinnen' als het gaat om trauma zijn woorden die juist kunnen her-traumatiseren. Ik heb hier persoonlijk lang mee geworsteld. Een trauma fix je niet. Je leert er mee omgaan. Je leert er goed voor zorgen. Je leert hoe je met jezelf kunt omgaan als er een trigger is. En je leert om hulp te vragen aan je omgeving op de momenten dat jij dat nodig hebt. Gaandeweg zul je merken dat je triggers in frequentie en intensiteit afnemen. Omdat het systeem leert dat er goed voor het systeem mét trauma gezorgd wordt.
Je hoeft niet van je trauma 'af'
Er is een wond. Daar zorg je voor óf je leert ervoor zorgen. Dat heeft zolang tijd, aandacht en liefde nodig als het nodig heeft. Dat gebeurt op jouw tempo en op jouw manier. Traumasensitief werken is ook precies dat: het volgen van wat jij nodig hebt.
En gelukkig is er veel mogelijk als het gaat om wat je kunt doen ná je instinctieve trauma respons. Het leren herkennen van de triggers bijvoorbeeld. In welke situaties gebeurt het, met welke mensen. Zelfkennis is ook kennis over hoe jóuw trauma werkt. Zelfzorg die jij heel goed af kunt leren stemmen op wat JIJ nodig hebt: daar gaat het om.
Compassie ontwikkelen: milder en zachter leren kijken naar jezelf. Juist pleasers en fawners mét trauma zijn bijzonder kritisch naar zichzelf. Compassie kennen ze vooral gericht naar anderen toe. Hier leren ze ook met compassie naar zichzelf te kijken.
Je lost je trauma niet op, je leert ermee omgaan. Door de groei in zelfverbinding en compassie, het rekening houden met je gevoeligheid en het onderscheid leren maken tussen wat er toen gebeurde en wat er nu gebeurd.
De wond wordt een litteken, die afhankelijk van het innerlijk werk dat je doet, steeds minder pijnlijk zal voelen en je in staat stelt steeds beter voor jezelf te zorgen. Door keuzes te (durven) maken die goed zijn voor jóu. Met gezonde grenzen die écht van jou zijn.
Lichamelijk kun je jezelf ook helpen om naar ontspanning te gaan met korte oefeningen. Het doel hiervan is dat je je lichaam én het zenuwstelsel leert het verschil te maken tussen wat er vroeger is gebeurd en wat er nu aan de hand is.
Op Instagram zijn er veel accounts die je hierbij kunnen helpen. Zoekwoorden die je kunt gebruiken: trauma somatics, somatic experiencing, ontspanning voor trauma.
Groeien in zelfkennis en in keuzes maken die goed zijn voor jou
.jpg)
Ervarings-deskundig
Mijn trauma respons is ook Fawn. Met veel geduld, nog meer geduld en heel veel oefenen heb ik een leven gecreëerd waarin ik veel minder afhankelijk ben van de goedkeuring en bevestiging van anderen. Waarin ik mijn eigen tempo volg. Waarin ik net zo belangrijk ben als ieder ander. En waarin ik me niet meer continu schuldig voel als ik kies voor mijn eigen behoeftes, maar ook in staat ben mijn schuldgevoelens te dragen als ze er wel zijn. Zelfzorg staat voor mij hoog op de prioriteitenlijst.
Met hart & ziel
Juist met Fawn people ga ik graag samen aan de slag om te werken aan een steviger zelf-gevoel, gezonde grenzen en het leren luisteren naar eigen behoeftes. Het leven kan zoveel makkelijker, innerlijk rustiger en milder. Fawn people verdienen veel compassie: zowel van anderen, maar natuurlijk vooral van zichzelf.
