Fawn – de ongrijpbare traumarespons achter aanpassing en zorgzaamheid

Over hoe we verbinding proberen te bewaren en hoe we onszelf daarin kunnen verliezen

Soms herken je het pas achteraf. Dat moment waarop je ineens merkt: ik ben weer aan het aanpassen. Bijvoorbeeld bij die ene vriendin die belt en vraagt of je mee gaat naar een concert, maar je ziet zo'n mensenmassa eigenlijk totaal niet zitten en je voelt je moe: het flitst door je heen. Je voelt haar teleurstelling al dwars door alles heen en voor je het weet zeg je "Ja, leuk!"

Iets in jou wil snel zorgen dat er geen teleurstelling, spanning of ongemak komt bij de ander.

Voor je het weet zeg je "Ja..."

Dat is Fawn — de traumarespons die vaak onzichtbaar is, zelfs voor degene die hem leeft.

“Iedereen tevreden houden, kostte mij mezelf.”

"Ik merkte het pas toen ik uitgeput op de bank zat en dacht: waarom voel ik me altijd zo leeg?

Ik was continu bezig met wat anderen nodig hadden, wat zij dachten, wat ik kon doen om ruzie te voorkomen, om aandacht te verdienen, om te zorgen dat alles soepel liep.

En ondertussen vergat ik wie ik zelf was.

Pas toen ik stil werd en bewust probeerde te verbinden met mezelf, voelde ik dat ik mezelf al heel lang kwijt was geraakt in al dat geven."

Wat is Fawn?

Het woord fawn betekent letterlijk vlijen of sussen. In traumatermen verwijst het naar een automatische reactie waarin je probeert de verbinding te behouden door je aan te passen en te pleasen.

Bij gevaar reageren mensen verschillend: sommigen vechten, worden boos (fight), anderen vluchten fysiek of in hun hoofd (flight), of verstijven, verkrampen (freeze). En dan is er Fawn — het deel dat spanning wil oplossen door lief, meegaand of behulpzaam te worden.

Niet omdat je dat wilt, maar omdat iets in jou diep weet: als ik me aanpas, blijft de verbinding misschien intact. Die verbinding behouden of herstellen is het belangrijkste wat er is, omdat je je daar aan vast kunt houden als niets meer zeker lijkt.

Fawn is niet hetzelfde als pleasen

Pleasen is gedrag. Je zegt “ja” terwijl je “nee” voelt. Je houdt de sfeer goed. Je wilt aardig gevonden worden.

Fawn is dieper. Het is een staat van het zenuwstelsel waarin je niet meer ervaart dat je een keuze hébt. Het zenuwstelsel kiest automatisch voor deze modus, vaak zonder dat je bewust merkt dat je jezelf verlaat.

Je fawnt om te overleven, of liever gezegd: je bent gaan fawnen om te overleven. Je verliest tijdelijk (soms jarenlang) het contact met je eigen binnenwereld, terwijl je hyperalert bent op wat de ander nodig heeft, voelt en denkt.

Bijvoorbeeld:

• Je voelt spanning bij iemand en zegt automatisch iets luchtigs om het goed te maken.

• Iemand reageert afstandelijk en jij zoekt direct naar wat jij fout hebt gedaan.

• Je lichaam ontspant pas als de ander gerustgesteld is.

  
  

Dat is Fawn. Een patroon dat ooit bescherming bood.

Waarom het zo moeilijk te herkennen is

Fawn voelt vaak niet als angst, maar als verbinding. Het lijkt op empathie, zorgzaamheid of harmonie zoeken — kwaliteiten die in wezen prachtig zijn.

Maar het verschil zit in de richting van je aandacht. Bij Fawn stroomt de aandacht naar buiten: “Wat heeft de ander nodig? Hoe kan ik dit gladstrijken?” Terwijl je eigen systeem leegloopt.

Het is alsof je onbewust je eigen zender uitzet om op die van de ander in te tunen. En zolang dat veilig voelt, merk je niet dat je jezelf kwijt bent.

Nieuwsgierig worden in plaats van oordelen

Wanneer je Fawn bij jezelf herkent, kan de eerste reactie schaamte zijn.“Zie je wel, ik doe het weer.”

Maar oordeel helpt niet. Nieuwsgierigheid wél.

Je kunt jezelf vragen:

• Wat gebeurde er net waardoor ik mijn aandacht naar buiten verlegde?

• Wat voelde ik in mijn lijf, vlak daarvoor?

• Wat probeerde ik te voorkomen?

  
  

Nieuwsgierigheid opent ruimte. Ruimte waarin je zenuwstelsel mag leren dat het nu wél veilig is om bij jezelf te blijven. Dat kost tijd. Dat vraagt aandacht, bewustwording en veel geduld.

Want je komt van ver. Je hebt je leven lang ingezet voor en aangepast aan anderen. Je hebt je gevoeligheid en intelligentie gebruikt om te overleven — om veilig te blijven in verbinding.

De kwaliteiten van Fawn

Onder elk overlevingsdeel ligt een kwaliteit die ooit werd ingezet om te overleven.

Bij Fawn zijn dat vaak:

🌿 Empathie – je voelt feilloos wat er speelt.

🌿 Verbondenheid – je zoekt verbinding, zelfs in chaos.

🌿 Diplomatie – je kunt spanning verzachten.

🌿 Zorgzaamheid – je brengt rust waar onrust is.

Wanneer je deze kwaliteiten weer in eigendom neemt, worden ze krachtig in plaats van uitputtend. Dan hoef je ze niet meer te gebruiken om veiligheid te verdienen.

Herstellen of herinneren?

Ik noem het liever herinneren dan herstellen. Want het gaat niet om iets repareren, maar om terugvinden wat er onder die reactie altijd al was: jouw ZELF.

De ontwikkeling van jouw ZELF betekent dat je leert aanwezig te blijven, óók als de ander spanning heeft. Dat je voelt dat jouw welzijn niet afhankelijk is van andermans stemming. Dat je compassie kunt voelen, zonder jezelf te verliezen.

Dat vraagt moed om niet langer te verdwijnen in verbinding, maar zichtbaar te blijven mét alles wat je voelt. Dat vraagt tijd, lichaamsbewustzijn en herhaald oefenen om te blijven bij jouw midden.

Een herkenbaar voorbeeld

Je vriendin zegt op een bepaald toontje — je voelt dat energieverschil meteen — dat je te laat bent. Je voelt je direct ongemakkelijk en zegt: “Oh sorry, ik had beter moeten plannen!” Terwijl je eigenlijk weet dat ze zelf vaak te laat is.

Fawn wil dat het snel weer goed is. Self zegt: “Ik hoor dat je baalt dat ik laat ben. Dat snap ik. En ik merk dat ik me er wat schuldig over voel, maar ik wil niet doen alsof ik fout ben. Zullen we samen even landen?”

Dat is het verschil tussen reageren vanuit angst voor verlies van verbinding en handelen vanuit een stevig innerlijk midden.

Wat er groeit wanneer Fawn ontspant

Langzaam ontstaat er een nieuw evenwicht. Je voelt sneller wanneer je uit verbinding raakt met jezelf. Je durft ongemak bij anderen te verdragen, zonder iets te fixen. En je merkt dat echte verbinding pas kan bestaan als jij er zelf ook nog bent.

Fawn was ooit de brug tussen jou en de wereld. Maar nu mag je leren dat jij zelf de grond bént waarop die brug rust.

Hoe Fawn kan ontstaan

Fawn ontstaat meestal vroeg — op momenten waarop een kind merkt dat verbinding onveilig of onvoorspelbaar is. Denk aan opgroeien met ruzies, agressie, zieke ouders, verlies, kleinering en afwijzing. Als jij als kind niet gezien werd in je behoefte aan aandacht, liefde, steun of troost, ontstaat er ontwikkelingstrauma.

"Het gebrek aan verbinding, de verbinding die je omgeving met jou had moeten maken, ga jij als kind al leren compenseren door je juist te richten op het verbinden met anderen — in wat zij nodig hebben, voelen en denken."

Erbij willen horen – de menselijke drijfveer onder Fawn

Fawn wortelt in iets heel menselijks: het verlangen om erbij te horen. Voor een kind is verbinding letterlijk overleving.

Als nabijheid onvoorspelbaar of voorwaardelijk was, leert het zenuwstelsel: ik moet me aanpassen om verbonden te blijven. Die oude logica blijft actief, ook als we volwassen zijn.

Wanneer iemand afstandelijk doet, raakt dezelfde angst: straks hoor ik er niet meer bij. En dus buigen we, verzachten we, sussen we. Niet uit zwakte, maar omdat erbij horen ooit gelijkstond aan veilig zijn.

Waarom Fawn zo moeilijk te doorbreken is

Voor Fawners is dit patroon vaak het allermoeilijkst om te veranderen. Niet omdat er onwil is, maar omdat het om verbinding zélf gaat.

Waar fight en flight reageren op dreiging door afstand te nemen, probeert Fawn juist nabijheid te behouden. Het zenuwstelsel kiest niet voor ontsnappen of bevriezen, maar voor blijf veilig door verbonden te blijven.

Elke poging om jezelf terug te nemen kan aanvoelen als risico op verlies van liefde. Daarom voelt stoppen met aanpassen vaak in het begin totaal niet bevrijdend, maar beangstigend.

Je lichaam moet eerst leren dat trouw blijven aan jezelf niet betekent dat je de verbinding verliest. Dat vraagt zachtheid, tijd en veel oefening om spanning in verbinding te verdragen.

🌱 Reflectie

Misschien herken je Fawn in jezelf. Misschien voel je hoe vanzelfsprekend het is geworden om de aandacht naar buiten te richten.

Sta vandaag eens stil bij één moment waarop je merkt dat je iets “glad wilt strijken”. Adem. Voel waar jij bent in dat moment. Niet om iets te veranderen, maar om jezelf weer even terug te vinden in het hier en nu.

Daar begint herstel. Altijd.

~~~

✨ Ik schrijf als als ervaringsdeskundige, niet als kennisexpert. Wat ik deel, komt voort uit verhalen van cliënten in mijn praktijk en mijn eigen zoektocht — doorvoeld, onderzocht en doorleefd. Mijn woorden zijn bedoeld om bewustwording en heling op gang te helpen, niet om iets te verklaren. Voel vooral waar je iets mee kunt en wat resoneert en laat de rest los.

~~~

Herken je jezelf in fawn en voel je de behoefte om je verhaal te delen? Of heb je een vraag? Stuur me gerust een mailtje.